- Ali Kasım BAŞTAN
- 12 Oca
- 4 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 4 Şub
KİŞİSEL VERİLERİN KORUNMASI KANUNU (KVKK) - I
KİŞİSEL VERİ, ÖZEL NİTELİKTE KİŞİSEL VERİ, AÇIK RIZA VE ANONİM HALE GETİRME KAVRAMLARI
Kişisel veriler, kişinin sahip olduğu bir özellik, mensup olduğu bir yapı gibi veriler sayesinde, sahibinin kim olduğunu belirleyen ya da belirlenebilir hale getiren verileri ifade eder. Belirli ya da belirlenebilir olması, söz konusu verinin herhangi bir suretle bir kişiye isnat edilmesini ifade eder. Bu kapsamda kişinin sadece isim, soyisim, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası gibi kişinin kesin tespitini sağlayacak bilgiler haricinde kişinin ekonomik, ailevi, sosyal, dini görüşü, siyasi görüşü gibi bilgiler de kişisel veri olarak değerlendirilir. Kişisel verilerin en önemli özelliklerinden biri gerçek kişiye ait olmasıdır. Tüzel kişiye ait kişisel veri niteliğine haiz bilgiler kişisel veriler kapsamında değerlendirme altına alınamaz.
Kişisel veriler, insanların bir arada yaşadığı günden bugüne kadar var olmuştur. Birbirleriyle iletişim halinde olan insanlar kimi sebeplerle sahip oldukları kişisel veri niteliğindeki bilgileri paylaşmışlardır. Ancak 20. ve 21. YY itibari ile teknoloji ve internetin yaygın hale gelmesi sonucunda kişisel veriler daha da önem kazanmıştır. Özellikle internet ortamında reklam ve benzeri amaçlar uğruna kişisel veriler yayılmakta hatta çeşitli kurumlar ve kişiler tarafından kullanılıp, işlenmektedir. İnsanların sahip olduğu fiziksel özelliklere, siyasi, dini görüşe göre beğenebileceği ürünlerin karşısına çıkması ya da herhangi bir şekilde bu bilgilerle ilişkilendirilebilecek durumlara maruz kalması kişisel verilerinin kullanıldığını gösterir. Kişisel verilerin korunması burada karşımıza çıkar. Kişisel verilerin korunmaması bilinçsizce işlenmesi veya kötü niyetli kullanımlara sebep olmaktadır. Örneğin kişinin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası bir kişisel veridir. Bu verinin bilinçsizce işlenmesi, korunamaması ve yayılması sonucu kötü niyetli kişiler yüzünden verisi işlenen kişi haksız bir şekilde bir yükümlülük altına sokulabilir ya da kişinin hiç yapmadığı bir şey o kişi yapmış gibi gösterilebilir. Bu gibi ve bundan daha büyük sonuçlara yol açacak olayların önüne geçilmesi için kişisel verilerin korunması oldukça önemli bir konudur. Bu koruma sayesinde bilinçsiz bir şekilde kişisel verilerin toplanmasının, hukuka uygun toplanan kişisel verilerin bilinçsizce işlenmesine ve kötü niyetli kullanımların önüne geçilir.
Kişisel verilerin ne kadar önemli olduğunun farkına varan Avrupa Konseyi, 1970’li yıllardan itibaren kişisel verilerin korunması alanında çalışmalar yapmıştır. Yapılan çalışmalar neticesinde 28 Ocak 1981 tarihli Kişisel Verilerin Otomatik İşleme Tabi Tutulması Karşısında Bireylerin Korunması Sözleşmesini imzaya açmıştır. Bu sözleşmenin temel amacı, sözleşmeye imza atan ülkelerde insanların uyruğu veya yerleşim yeri ne olursa olsun, bir kişiye ait kişisel nitelikteki verilerin otomatik işleme tabi tutulması karşısında bireyin özel hayatını ve özel hayatın gizliliğini öncelemektir. Türkiye’nin bu sözleşmeyi 28 Ocak 1981 tarihinde imzalayarak neredeyse ilk imza atan ülkelerden biri olmasına karşın sözleşme 17 Mart 2016 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanarak iç hukuka dahil edilmiştir. Daha sonra bu sözleşmeye Ek Denetleyici Makamlar ve Sınır Aşan Veri Akışına İlişkin Protokolü de Türkiye’de, ilk imzalayan ülkelerden biri olunmasına karşın iç hukuka 5 Mayıs 2016 tarihinde dahil edilmiştir.
Türkiye iç hukukunda kişisel verilerin korunması açısından yapılan ilk düzenleme ise 26 Eylül 2004 tarihli ve 5237 Sayılı Türk Ceza Kanununa dayanır. Bu kanunla beraber kişisel verilerin kaydedilmesi, kişisel verilerin ele geçirilmesi ve kişisel verileri yok etme suçları yaptırım altına alınmış, bu fiilleri işleyen kişilerin cezai sorumluluğu doğmuştur. Daha sonra 2010 yılında yapılan Anayasa değişikliği ile beraber kişisel verilerin korunması Anayasa ile güvence altına alınmıştır. Anayasa’nın özel hayatın gizliliğini konu alan 20. Maddesine “Herkes, kendisiyle ilgili kişisel verilerin korunmasını isteme hakkına sahiptir. Bu hak; kişinin kendisiyle ilgili kişisel veriler hakkında bilgilendirilme, bu verilere erişme, bunların düzeltilmesini veya silinmesini talep etme ve amaçları doğrultusunda kullanılıp kullanılmadığını öğrenmeyi de kapsar. Kişisel veriler, ancak kanunda öngörülen hallerde veya kişinin açık rızasıyla işlenebilir. Kişisel verilerin korunmasına ilişkin esas ve usuller kanunla düzenlenir.” hükmü eklenmiştir. Her ne kadar bu düzenlemeler yapılmış olsa da, kişisel verilerin daha kapsamlı bir şekilde ele alındığı bir kanun yapma ihtiyacı hasıl olmuştur. Yapılan çalışmalar neticesinde 24 Mart 2016 tarih 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu yayımlanmıştır. Bu kanun, kişisel verilerin nasıl korunacağı ve kişisel verilerin nasıl işleneceği konularına bir yol gösterici olmuştur. Bu kanunla beraber kişisel verilerin bilinçsiz bir şekilde işlenmesi ve yayılmasının tam anlamıyla önüne geçilmesi amaçlanmıştır.
6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, insanların kişisel verilerini çeşitli sebeplerle toplayan kurum ve kuruluşların bu verileri hukuka uygun bir şekilde işlenmesi ve korunmasını denetlemek için Kişisel Verilerin Korunması Kurumunu öngörmüştür. Bu kurum 6698 sayılı kanunun gereklerini yerine getirmek için 30 Ocak 2017 tarihinde kurulmuştur. Söz konusu kurumun görevleri 6698 sayılı kanunun 20. maddesinde sayılmıştır.
Kişisel Verilerin Korunması Kanunu m. 20 “(1) Kurumun görevleri şunlardır:
a) Görev alanı itibarıyla, uygulamaları ve mevzuattaki gelişmeleri takip etmek, değerlendirme ve önerilerde bulunmak, araştırma ve incelemeler yapmak veya yaptırmak.
b) İhtiyaç duyulması hâlinde, görev alanına giren konularda kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, meslek örgütleri veya üniversitelerle işbirliği yapmak.
c) Kişisel verilerle ilgili uluslararası gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek, görev alanına giren konularda uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapmak, toplantılara katılmak.
ç) Yıllık faaliyet raporunu Cumhurbaşkanlığına, Türkiye Büyük Millet Meclisi İnsan Haklarını İnceleme Komisyonuna (…) sunmak.
d) Kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek.”
Kurum, genel olarak kişisel verilerin korunması alanında gelişmeleri takip edip bu konuda işlemler yapmakla görevlidir. Ayrıca Kişisel Verilerin Korunması Kanunu m.18’de belirtilen kabahatler ortaya çıktığında idari para cezası vermeye de yetkilidir.
6698 Sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında kişisel veriler hakkında önemli kavramlara yer verilmiştir. Bu kavramlar temel kavramlar olup kanun koyucu tarafından açıklanmıştır. Ancak ele alınmasında fayda vardır.
1-) Özel Nitelikte Kişisel Veri
Kişisel verinin ne olduğundan detaylı bir şekilde bahsetmiştik ancak özel nitelikte olması o veriyi kimi durumlarda daha önemli ve korunmaya muhtaç hale getirir. Özel nitelikteki kişisel veriler; kişilerin ırkı, siyasi düşüncesi, dini ve mezhebi, üye olduğu dernek ve vakıflar, sağlığı, genetik bilgileri gibi verilerdir. Bu tür verilerin işlenmesi daha ağır şartlara bağlanmıştır.
2-) Açık Rıza
Kişisel verilerin işlenmesi için en önemli şartlardan biri olan açık rıza kavramı kanunun birçok maddesinde ele alınmıştır. Açık rıza, ayrıca uluslararası metinlerde de yer bulan önemli bir kavramdır. Açık rıza, kişinin sahip olduğu verinin, kendi isteği ya da karşı taraftan gelen işlenmesi isteğine rıza gösterilmesidir. Kanun açık rızanın 3 unsuru olduğunu belirtmiştir.
∙ Belirli bir konuya ilişkin olması: Rızanın hangi verileri ve hangi işlemleri kapsayacağının belirli olmasıdır.
∙ Bilgilendirmeye dayanması: Rıza verilmeden önce kişinin söz konusu rızanın neleri kapsayacağı konusunda detaylı bilgilendirilmiş olmasıdır.
∙ Özgür iradeyle açıklanması: Rızanın herhangi bir etki ve baskı altında olmadan özgür bir şekilde açıklanmasıdır.
3-) Anonim Hale Getirme
Verilerin başka verilerle eşleştirilmesi sonucunda bile hiçbir şekilde veri sahibinin kimliğinin belirli ya da belirlenebilir hale gelmemesine anonim hale getirme denilir. Yani anonim hale getirme sonucu o veri sahibine isnat edilebilir olmaktan çıkacak ve kimseye isnat edilemeyecektir. Anonim hale getirme sonucunda verilerin işlenmesine bazı şartların da varlığı halinde izin verilebilecektir.
Yorumlar