CEZA HUKUKUNDA KAST VE TAKSİR

GİRİŞ

Ceza hukukunun manevi unsuru olan kast ve taksir bağlamlarında, kasta dayanan kusur sorumluluğunda, doğrudan kast ve olası kast hususları ele alınabilir. Taksirli kusur sorumluluğunda ise bilinçli taksir ve basit taksir ayrımı mevcuttur. Kast ve taksir TCK 21. ve 22. maddelerinde incelenmiştir.

DOĞRUDAN KAST

Doğrudan kast, kişinin bilerek ve isteyerek suçun kanuni tanımındaki fiili gerçekleştirmesidir. Fail burada neticeyi bilerek ve isteyerek hareket etmektedir. Örneğin kişinin başına doğru silahla ateş edilmesi halinde kasten öldürme suçuna yönelik doğrudan kast mevcuttur. Doğrudan kast ile hareket eden fail suçun kanuni tanımındaki ceza ile cezalandırılır.

OLASI KAST

Olası kast ise suçun kanuni tanımındaki neticenin muhtemel şekilde “öngörülmesine rağmen” sonucun meydana gelmesinin göze alınmasıyla, adeta “olursa olsun” biçimindeki düşünce ile failin hareket etmesini ifade eder. Örneğin trafikte ilerleyen bir sürücü ele alınırsa, kazaya bilerek sebebiyet vermek amacıyla direksiyonunu kıran sürücü hakkında kazaya karışan her bir yaralı adına doğrudan kast ile hareket edilmesi kapsamında hüküm kurulmalıdır. Fakat, birbiriyle yarışan iki sürücüden biri, diğerine yönelik yoldan çıkarmanın mümkün olduğu bir yolda, hasar vermek amaçlı çarpma eylemini gerçekleştirdiği durumda, çarpma eyleminin ana amacı olarak, yarıştığı aracı geçme saiki yer alsa da, aracın yoldan çıkma ihtimalini göze alarak fiili gerçekleştirdiği için bu hadisede olası kasttan söz etmek mümkündür. Aynı şekilde hasmının kalp bölgesine gelebilecek bir kurşunun ölüme sebebiyet verme olasılığının öngörülmesine rağmen yaralama amacıyla hasmının göğsüne ateş eden bir fail de yine olası kast kapsamında sorumlu tutulabilecektir. Olası kast ile hareket eden fail ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda müebbet hapis ile cezalandırılır. Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda ise 20 yıldan 25 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Diğer suçlarda ise hükmedilecek ceza üçte birden yarısına kadar indirilir.

BASİT TAKSİR

Failin öngörülebilir neticeyi öngörmeyerek neticeyi gerçekleştirmesi durumunda basit taksir ile kusur sorumluluğu oluşur. Burada failin fiili, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık oluşturmaktadır. Basit taksir için “adi taksir” ve “bilinçsiz taksir” ifadeleri de kullanılmaktadır. Örneğin iş güvenliği önlemleri almadan işçi çalıştıran işveren iş kazası sonucunda yaralanmaya neden olursa basit taksirle yaralama suçundan sorumlu olur. Yahut tüm güvenlik önlemlerinin alındığı bir poligonda hedefe atış yapan kişi, öngöremediği bir şekilde kurşunun sekmesi sonucu poligondaki başka bir kişinin yaralanmasına sebep olursa, burada basit taksirle yaralama kapsamında sorumlu tutulabilecektir.

BİLİNÇLİ TAKSİR

Bilinçli taksir, failin öngördüğü neticeyi istememesine rağmen kural hatası yaparak veya kişisel yeteneklerine güvenerek hareket etmesiyle fiili işlemesidir. Örneğin sollama yasağı olan bir yolda ilerleyen sürücünün sollama yapması ile kazaya sebebiyet vererek birinin ölümüne sebebiyet vermişse bilinçli taksirle adam öldürmeden sorumlu olacaktır. Aynı şekilde atıcılık yeteneklerine güvenen fail, toplu bir ortamda hasmına doğru ateş ettiği durumda, hasmının yanındaki kişiye yönelik “olursa olsun” düşüncesinde bulunmadan ve hatta failin hasmından başkasını vurmama düşüncesi bulunurken hasmının yanındaki kişiye failin ateşlediği merminin yanlışlıkla isabet etmesi sonucunda, failin hasmının yanındaki kişiyi yaralamasına yönelik bilinçli taksirle yaralama sorumluluğu doğacaktır. Bilinçli taksirde, taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.

DOĞRUDAN KAST VE OLASI KAST AYRIMI

Doğrudan kastta fail, fiili birer ve isteyerek işlerken olası kastta fail suçun kanuni tanımındaki sonuçları öngörmesine rağmen işlemektedir. Doğrudan kastta bilme ve isteme unsurları mevcutken olası kastta “olursa olsun” düşüncesi hakimdir. Örneğin kalabalık bir alanda ateş eden fail hasmını

öldürmek amacıyla 3 el ateş etmiş olsun kurşunlardan ikisi çevrede buluna kişilere isabet etmiş olsun, 1 kurşun da hasmını öldürsün. Bu durumda fail hasmını öldürmesinden dolayı kasten adam öldürmeden sorumlu olacak. Fail çevrede bulunan kişilere yönelik isabet eden kurşunlar için ise “olursa olsun” saikiyle ateş etmiş ise, çevredekilere verdiği zarardan olası kastla sorumlu olacaktır.

BASİT TAKSİR VE BİLİNÇLİ TAKSİR AYRIMI

 Basit taksir ile bilinçli taksir arasındaki en önemli fark failin neticeyi öngörme durumudur. Bilinçli taksirde öngörülen netice fail tarafından istenmezken yahut kişisel yeteneklere güvene dayanarak gerçekleştirirken, basit taksirde netice dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılıktan dolayı öngörülemeyerek gerçekleşmektedir. Kural ihlallerinden dolayı oluşan tüm neticeler bakımından bilinçli taksir söz konusudur.

OLASI KAST VE BİLİNÇLİ TAKSİR AYRIMI

 Olası kastta ve bilinçli taksir de fail neticeyi öngörmektedir. Bilinçli taksirde öngörülen neticenin gerçekleşmeyeceği ümit edilmekte iken olası kasta ise bu netice fail tarafından göze alınmakta ve kabullenilmektedir. Olası kasta öngördüğü neticenin gerçekleşeceğini kabullenerek sonucun meydana gelmemesi için hiçbir çaba göstermeyerek hareket etmektedir bilinçli taksirde ise fail neticeyi öngörmesine rağmen şansına veya başka etkenlere yada bilgi ve tecrübesine güvenerek öngörülen sonucun gerçekleşmeyeceği inancıyla hareket etmektedir.

OLASI KAST VE BİLİNÇLİ TAKSİR HAKKINDA YARGITAY KARARLARI

YARGITAY 1. C.D. 2021/ 12105 E. 2021 / 15162 K. 21.12.2021 T.

Mahkeme kararına göre, TCK'nin 24. maddesinde belirtilen durumlarda cezalandırılmamak için kanunun yetkili kıldığı sınırlar içinde hareket edilmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Olayda, kolluk görevlisi olan sanığın, bir kişiyi yaralı olarak yakalamak yerine ölümle sonuçlanan bir durum yaratması nedeniyle ceza sorumluluğu doğmaktadır. TCK’nin 27/1 maddesi gereğince, aksine bir kast bulunmamasına rağmen, sanığın eylemi bilinçli taksir olarak değerlendirilmektedir. Sanığın, yaptığı atışların ölümcül bölgelere isabet etme olasılığını öngörmesine rağmen, atışlarına devam ederek istenmeyen bir sonuca yol açtığı belirtilmiştir. Dolayısıyla, sanığın ceza sorumluluğu, kasıt olmaksızın sınırların aşılmasından dolayı, taksirle dolaylı olarak ortaya çıkmaktadır.

T.C YARGITAY 1.C.D. 2021/ 7719 E. 2021 / 15255 K. 23.12.2021 T.

Olay, sanıkların bir araçla geçerken, mağdurlara av tüfeği ile ateş açması sonucunda meydana gelmiştir. Sanıklar, araçta bulunan mahkûmların, mağdurlara yaklaşık 10 ila 20 metre mesafeden toplamda 5 el atış yapmışlardır ve bu atışlar sonucunda mağdurların yaralanmaları söz konusudur. Mağdur ... basit tıbbi müdahale ile iyileşebilecek şekilde yaralanırken, diğer mağdurlar ise daha ciddi yaralanmalar yaşamıştır. Mahkeme, kullanılan av tüfeği ve olayın koşulları dikkate alındığında, sanıkların mağdurlara yönelik eylemlerinin kasten öldürmeye teşebbüs suçunu oluşturduğuna vurgu yapmıştır. Ancak, mahkeme dosyasında bu suç vasfının kasten yaralama olarak yanlış değerlendirildiği belirtilmiştir. Sonuç olarak, sanıkların eylemlerinin kasten öldürmeye teşebbüs olarak değerlendirilmesi gerektiğine, bu yanlış vasıflandırmadan dolayı hükmün bozulmasına karar verilmiştir. Bozma talebi, sanık müdafileri ve katılan Bakanlık vekilinin temyiz sebepleri kabul edilerek, ilgili ceza mahkemesinin hükmü CMK'nin 302/2. maddesi gereğince bozulmuştur.

T.C YARGITAY CGK 2019/ 314 E. 2021 / 373 K. 09.09.2021 T.

Olay gecesi Trabzon-Giresun karayolu üzerinde seyir halindeyken Beşikdüzü ilçesi Adacık mahallesinde yer alan bölünmüş yolda ters yöne girerek emniyet şeridinde farları açık biçimde seyreden ve 2,70 promil alkollü olan sanığın, aynı yolda kendilerine ayrılmış kısımda seyreden katılan ...’ın aracına çarparak araçta bulunan katılanların yaralanmasına ve …’in ölümüne neden olduğu olayda; sanığın uyarıcı yön levhaları ve çizgilerin usulüne uygun olarak bulunduğu yolda, karşı yönden gelen trafik araçlarının kullandığı bölüme bilerek girdiği, ters yönde olduğunum bilmesine rağmen aracını sürmeye devam ettiği, karşı istikametten gelen bir araca çarparak yaralama ya da ölüme neden olabileceğini öngördüğü halde tecrübesine, şoförlük yeteneklerine, gece olması nedeniyle trafiğin az olacağına, özellikle de şansına ve karşı yönden gelenlerin kendilerini koruma yönünde dikkatli davranacaklarına güvendiği, böyle bir zanla objektif dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı hareket ederek öngördüğü ancak istemediği neticeye neden olduğu, meydana gelen sonucu kabullenmediği ve arzulamadığı anlaşıldığından; gerçekleşmesini istemediği ancak öngördüğü sonucun meydana gelmesini engelleyecek şekilde objektif özen yükümlülüğüne uygun davranmayan sanığın bir kişinin ölümü birden fazla kişinin yaralanması ile sonuçlanan eyleminde bilinçli taksirle hareket ettiği sonucuna ulaşılmıştır.

KAYNAKÇA

Karal hukuk bürosu. (erişim tarihi 05.12.2024). https://karalhukuk.com/2023/04/07/taksir-

kast-arasi-farkliliklar/

Av Baran Doğan. (Erişim tarihi 05.12.2024). https://barandogan.av.tr/blog/ceza-hukuku/

bilincli-taksir-ve-olasi-kast-farki-nedir-tck-21-ve

Ceza Hukukunda Kast ve Taksir.pdf

PDF dosyasını indir • 549KB